مقدمه
در دهه اخیر، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر یکی از اولویت‌های اصلی اغلب کشورها برای پاسخ به چالش‌های محیط زیستی، تغییرات اقلیمی، نیاز رو به رشد به انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی بوده است. ایران با دارا بودن ظرفیت‌های بالای خورشیدی، بادی و زمین گرمایی، علیرغم چالش‌های اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی، گام‌هایی جدی برای توسعه انرژی‌های پاک برداشته است.
وضعیت فعلی انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران
بر اساس آخرین آمار سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق ایران (ساتبا)، تا ابتدای سال ۱۴۰۳ ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور به بیش از ۱۰۰۰ مگاوات رسیده که سهم غالب آن مربوط به نیروگاه‌های خورشیدی و پس از آن نیروگاه‌های بادی است. همچنین سیاست‌های دولت سیزدهم تحقق هدف افزایش ۱۰ هزار مگاواتی برق تجدیدپذیر تا سال ۱۴۰۴ را دنبال می‌کند.
پروژه‌ها و طرح‌های جدید
پروژه‌های خورشیدی: در استان‌های پرتابش مانند کرمان، یزد، مرکزی، اصفهان و فارس ده‌ها پروژه خورشیدی بزرگ‌مقیاس (از ۱۰ تا ۱۰۰ مگاوات) آغاز به کار کرده‌اند. نیروگاه “آفتاب یزد” و “خورشیدی سبلان” از مهم‌ترین پروژه‌ها هستند.
نیروگاه‌های بادی: پروژه‌های بادی در استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی با استفاده از فناوری توربین‌های بادی داخلی و وارداتی راه‌اندازی شده‌اند. منطقه میل نادر در سیستان به عنوان هاب انرژی بادی در ایران شناخته می‌شود.
نیروگاه‌های زیست‌توده و زمین‌گرمایی: هرچند سهم کمتری دارند، اما در شمال کشور (به ویژه آذربایجان شرقی) پروژه‌هایی در زمینه بازیافت زباله و تبدیل آن به انرژی (Waste to Energy) اجرایی شده‌اند.
چالش‌ها و فرصت‌ها
فرصت‌ها:
- ظرفیت بالقوه بیش از ۶۰ هزار مگاوات در انرژی خورشیدی و بادی
- کاهش مصرف آب نسبت به نیروگاه‌های حرارتی
- ایجاد اشتغال در مناطق محروم و روستایی
- امکان جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی با اصلاح قوانین جدید
چالش‌ها:
- مشکلات تامین سرمایه به‌دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی بین‌المللی
- تعرفه‌های خرید تضمینی نه‌چندان جذاب و بازگشت سرمایه نسبتاً طولانی
- ضعف در زیرساخت شبکه برق و نیاز به ارتقاء آن برای دریافت برق تجدیدپذیر
- نوسانات نرخ ارز و قیمت تجهیزات وارداتی
آینده انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران
با توجه به سیاست‌های کلان ایران در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، کاهش آلاینده‌ها و پاسخ به روند جهانی کربن‌زدایی، انتظار می‌رود طی سال‌های پیش رو سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور رشد محسوسی داشته باشد. تدوین بسته‌های حمایتی جدید، اصلاح ساختار تعرفه‌ها و تسهیل ورود دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌ها می‌تواند روند توسعه این پروژه‌ها را شتاب بخشد.
نتیجه‌گیری
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در پروژه‌های جدید ایران، با وجود موانع و چالش‌هایی که بخش عمده آن‌ها ماهیتی اقتصادی–سیاسی دارد، می‌تواند راهبردی مؤثر برای دستیابی به توسعه پایدار، امنیت انرژی و بهبود شرایط محیط زیست کشور باشد. استفاده از ظرفیت‌های بومی، ارتقاء فناوری و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی کلید موفقیت این مسیر است.
منابع:
- ساتبا – وضعیت گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر ایران ۱۴۰۳
- خبرگزاری ایرنا – آینده انرژی‌های خورشیدی و بادی
- آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر | IRENA – Iran Renewable Energy Profile